De geschiedenis van de broekpolder

De huidige Broekpolder is landschap dat vroeger behoorde bij het landschap van het Oer-IJ. Dit landschap lag ongeveer tussen de steden Haarlem, Alkmaar, Zaandam en Amsterdam. De gemeenten Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest, Velsen en Zaanstad liggen dus in dit gebied.

Voor de jaartelling was dit een landschap met kwelders, kreken en strandwallen. Nu zie je ook veel waterpartijen in de wijk.

In de Broekpolder is er een straat die Stroomwal heet. Dit is een verhoging dat lijkt op een middeleeuws verdedigingswerk. Deze plek gaf in de Middeleeuwen zicht op de omgeving. Bij de bouw van de huidige Stroomwal is dus gedacht aan de het landschap van vroeger. De wal dient nu als geluidswal langs de A9.

Het Oer-IJ was de meest noordelijke vertakking van de Rijn, die bij Castricum uitmondde in de Noordzee. De eerste bewoners vestigden zich op de hoge zandrug. Ze leefden van de landbouw. Toen bij een van de vele overstromingen in de delta van het Oer-IJ zelfs de bewoonde zandrug onder water kwam te staan verplaatste de akkerbouw zich naar het oosten. De bewoners van die tijd hadden rituelen tijdens de wisseling van de seizoenen. Ze begroeven tijdens de rituelen allerlei gebruiksvoorwerpen in ronde kuilen. Voor archeologen is de dus ook de Broekpolder een interessant gebied. Je ziet dit aan de straatnaam Laan van Archeologie.

Toen de Romeinen in ons land kwamen  bouwden ze het fort bij Velsen. Het is niet helemaal duidelijk of ze ook met paarden en wagens door het drassige landschap van de Broekpolder hebben gereden. Er zijn wel een aantal mantelspelden gevonden, maar deze kunnen ook door ruilhandel hier terecht gekomen zijn.

Van 200 tot 0 werden er in dit gebied de eerste boerderijen gebouwd. In 1250 lieten de graven van Holland burchten (o.a. Oud Haerlem) bouwen voor de strijd tegen de Westfriezen. De strijd laat ook zijn sporen achter in de Broekpolder.

Op een kaart uit 1750 van Noord-Kennemerland staat dat het Beverwijkse deel van de polder Wyker Broek heet en het Heemskerkse gedeelte Zuider Broek. De naam van de Wykertunnel is dus niet zomaar een naam, maar een naam die al voorkomt in de geschiedenis.

De Wijkermeer wordt in 1865 ingepolderd zodat er minder wateroverlast voorkomt. Ook wordt in dit jaar het spoorlijn tussen Haarlem en Uitgeest aangelegd.

Later tussen 1880 en 1914 wordt de Stelling van Amsterdam aangelegd waarvan  Fort Veldhuis een belangrijk verdedigingswerk was. De stelling bestaat uit een stelsel van waterlopen.

In 1900 woont er helemaal niemand meer in de Broekpolder. Er zijn dan voldoende drogere gronden in de omgeving waar het aantrekkelijker is om te wonen. De Broekpolder wordt dan alleen nog gebruikt als polders waar melkvee loopt te grazen.

In 1957 wordt de snelweg A9 aangelegd tussen Alkmaar en Haarlem. Deze snelweg loopt door de Broekpolder. In deze tijd wordt ook de Velsertunnel in gebruik genomen.

In 1993 mogen de gemeenten Beverwijk en Heemskerk na overleg met het Rijk beginnen met de bouw van de Vinex-locatie Broekpolder. Er is meer vraag naar woningen en de gemeente kunnen met de bouw van vele woningen er veel mensen laten wonen.

De gemeenten en de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek spreken af dat er 5 hectare grond niet bebouwd mag worden in het centrum van de Broekpolder. Dit gebied wordt een archeologisch monument in het groengedeelte van de Broekpolder.

In 2000 keurt de provincie Noord Holland het bestemmingsplan Broekpolder goed zodat ze in 2001 gaan starten met het bouwen van huizen in de Broekpolder. Ze beginnen met de bouw van Lanen 7 & 8.

Straatnamen in de Broekpolder

Aan een aantal straatnamen in de Broekpolder zie je gelijk dat ze naar de geschiedenis verwijzen. In het centrum van de Broekpolder ligt het Gildenplein. Gilden waren in de Middeleeuwen verenigingen van mensen met hetzelfde beroep. Een nieuw gildelid werd eerst leerling, daarna gezel en daarna meester. Je werd pas meester als het meesterstuk dat de gezel had gemaakt goedgekeurd werd door de leden van de gilden.

Meestal woonden de gildeleden bij elkaar in dezelfde wijk. Zo’n wijk heette een kwartier. In de Broekpolder zie je dat om het Gildeplein allerlei straatnamen zijn die eindigen op kwartier. Een aantal voorbeelden zijn het Weverskwartier, het Schrijverskwartier, het Steenhouwerskwartier en het Schutterskwartier. Een Schutterskwartier zorgde voor de veiligheid in de wijken en was een soort van burgerwacht.

Een andere straat in de Citadel is de Ganzeveer. Met een ganzeveer werd er geschreven in de Middeleeuwen. Parallel aan de Ganzeveer is de straat de Weergang. Een weergang was de loopgang op de vestigingsmuur. Twee andere straten in de Citadel zijn de Hevel en de Musket. Een Hevel was een waterkering. Een hevel kon water weghalen als er wateroverlast was. Een musket is een eenvoudig wapen. Zo’n wapen was vaak zo zwaar dat ze het op een vork lieten steunen. Om te schieten gebruikte ze een lont.

De namen van andere wijken in de Broekpolder verwijzen naar artiesten, muzikanten, cabaretiers en de Nederlandse eilanden.

De straat waar ik woon heet Koos Speenhofflaan. Koos Speenhoff was een artiest. De meest bekende liedjes waren Daar komen de schutters, Ik hou van alle vrouwen, Dorussie van het Armenhuis en de Afscheidsbrief van een lelijk meisje aan haar vrijer.